Karp (Cyprinus carpio) – gatunek słodkowodnej ryby z rodziny karpiowatych (Cyprinidae). Hodowany i poławiany na dużą skalę jako ryba konsumpcyjna.
Zlewiska mórz Czarnego, Kaspijskiego i Aralskiego. Licznie odmiany hodowlane są rozpowszechnione zarówno w hodowli jak i w wodach otwartych niemal na całym świecie.
Żyje w głębokich rzekach, starorzeczach, odnogach lub rozlewiskach.
Historia
Cyprinus carpio Linnaeus 1758 Fig 126 (Matschie et al. 1909).svg
Karp, jako gatunek, powstał na drodze naturalnej poliploidyzacji na przełomie trzeciorzędu i czwartorzędu w okolicach Morza Kaspijskiego i wschodniej Anatolii[4]. Forma dzika (sazan[3]) występowała pierwotnie w Europie południowo-wschodniej i zachodniej Azji w zlewiskach mórz Egejskiego, Czarnego, Kaspijskiego i Aralskiego. Najwcześniej karp został udomowiany w Chinach (V w p.n.e.). Już z roku 350 p.n.e. pochodzą pierwsze wzmianki o karpiu w Europie. Znajdujemy je u Arystotelesa. O karpiu pisze też Pliniusz Starszy (23-74 p.n.e.) w swojej Historii Naturalnej. W Europie była to pierwsza ryba hodowana w sztucznych stawach zakładanych przy klasztorach. Od VII do XII wieku nastąpił szybki rozwój rybactwa w klasztornych majątkach Belgii, Francji, Niemiec i na Bałkanach. Jest jedną z najważniejszych ryb hodowlanych.
W Polsce karp jest gatunkiem obcym, sprowadzonym pomiędzy XII a XIII wiekiem, prawdopodobnie z hodowli czeskich lub morawskich cystersów.
Na świecie odławia się ok. 200 tys. ton karpia rocznie. W Polsce stanowi połowę odławianych ryb słodkowodnych. Przez wędkarzy uważany za rybę waleczną i przebiegłą.
W Polsce w okresie powojennym został uznany za jedno z podstawowych dań wigilijnych, głównie ze względu na najniższą cenę i łatwość hodowli, która skłoniła ówczesne władze państwowe do jego masowej hodowli na potrzeby wigilijne.
Budowa
Szkielet karpia
Osiąga ponad 1 m długości i masę ponad 30 kg (największy złowiony ważył 46,10 kg i mierzył 113 cm[1]). Najcięższy złowiony w Polsce karp ważył 34 kg przy długości 110 cm[7]. Ciało wydłużone, wrzecionowate, prawie okrągłe w przekroju poprzecznym. Otwór gębowy dolny, mięsisty zaopatrzony w 2 pary wąsików. Łuski cykloidalne, duże, mocno osadzone w skórze. Płetwa grzbietowa jest bardzo długa.
Grzbiet ciemny, zielonkawobrązowy, lub szarozielony, boki jaśniejsze, ciemnooliwkowe ze złotym połyskiem, brzuch żółtawo-lub kremowobiały. Płetwy nieparzyste szarawoniebieskie, parzyste czerwonawe.
Liczne odmiany hodowlane karpia odznaczają się często silnie wygrzbieconym i szerokim ciałem oraz różnym stopniem zaniku łusek. Występują odmiany zupełnie pozbawione łusek lub z łuskami tylko w pobliżu nasad poszczególnych płetw. Wyhodowano również liczne odmiany ozdobne (Czerwone, białe lub pomarańczowe). Niektóre odmiany hodowlane karpia:
lustrzeń, karp królewski (dawniej karp galicyjski) – odmiana wyhodowana w Polsce, w Kaniowie[8], silnie wygrzbiecone ciało oraz rząd dużych łusek wzdłuż linii bocznej i w okolicach głowy
karp pełnołuski
karp bezłuski (golec)
karp koi – ozdobna odmiana w wielu wariantach z efektownym ubarwieniem – białe, zwykle z plamami pomarańczowymi, czerwonymi lub czarnymi. Często hodowane w ozdobnych zbiornikach przydomowych (stawach, sadzawkach i oczkach ogrodowych). Pochodzi z Japonii, ryba ma zwykle 30–40 cm długości, może dochodzić do 75 cm. Poszczególne odmiany hodowlane (ponad 100) różnią się zarówno ubarwieniem, jak i ułuszczeniem. Przebywa przy dnie, gdzie ryje podłoże i wygrzebuje rośliny. Żywi się głównie roślinami i glonami, a także drobnymi zwierzętami wodnymi. Jak wszystkie odmiany hodowlane, koi jest wrażliwy na zimną wodę.
karp zatorski – unikalna odmiana lokalna. Karp zatorski jest lustrzeniem o ułuszczeniu wieńcowym, strzałkowym lub siodełkowym i ubarwieniu oliwkowo-niebieskim.
Lustrzeń
Karpie z Wełtawy
Odżywianie
Żywi się larwami owadów, mięczakami, skorupiakami oraz innymi organizmami zwierzęcymi oraz roślinami. Aktywny przeważnie wieczorem i w nocy, pokarm pobiera z dna.
Rozród
Dojrzewa w 3–4 roku życia, samce rok wcześniej niż samice. Trze się w maju i czerwcu w płytkiej, silnie zarośniętej wodzie. Tarło przebiega bardzo hałaśliwie, w jego trakcie tarlaki bardzo często wyskakują ponad powierzchnię wody. Ikra jest przyklejana do roślinności wodnej, wylęg następuje po 3–5 dniach. Larwy zaraz po wylęgu mierzą około 5 mm i mają duży woreczek żółtkowy oraz specjale gruczoły, które umożliwiają im przyczepianie się do roślinności wodnej przez okres 3–14 dni w zależności od odmiany. Po wchłonięciu woreczka żółtkowego odżywiają się planktonem. Po osiągnięciu około 2 cm długości zaczynają odżywiać się fauną denną.
Znaczenie gospodarcze
Karp jest jedną z najważniejszych ryb gospodarczych. Jest hodowany w stawach od tysięcy lat, został wprowadzany do wód otwartych. Chętnie poławiany przez wędkarzy na grunt (tzw. wędkarstwo karpiowe) i spławik.
W wielu krajach jest uważany za szkodnika. W Polsce karp stanowi 80% zarybień wód otwartych. Budzi to duże kontrowersje, gdyż karp jest gatunkiem obcym i ma niekorzystny wpływ na zbiornik, do którego jest wpuszczany (zamulenie wody oraz degradacja dna zbiornika wodnego).
Ochrona
Okres ochronny: nie ma
Wymiar ochronny: 30 cm (nie dotyczy rzek)[9]
Limit dziennego połowu: 3 sztuki (łącznie z brzaną)